Gwiazdy podwójne
Wprowadzenie
W pogodną noc na niebie gołym okiem możemy dostrzec ok. 6 tyś gwiazd. Dodatkowo patrzymy jeszcze na ok. 3 tyś gwiazd chodź ich wcale nie dostrzegamy, gdyż leżą zbyt blisko swoich jaśniejszych towarzyszy (wg. szacunków ok. 50% gwiazd wchodzi w skład układów podwójnych lub wielokrotnych) . Takich pary nazywanych gwiazdami podwójnymi (wielokrotnymi) na pewno większość zainteresowanych astronomią potrafi wymienić co najmniej kilka. Najbardziej popularne to widoczne gołym okiem Mizar i Alkor w Wielkiej Niedźwiedzicy, kolorowa para Albireo w Łabędziu czy trapez w samym sercu mgławicy M42 w Orionie. Takich układów dostępnych dla użytkowników nawet stosunkowo prostego sprzętu jest na niebie bardzo wiele, a przyjemność ich odkrywania rośnie wraz ze spadkiem odległości między składnikami układu.
To, jak mała odległość na niebie dzieli układ podwójny, warunkuje sposób jego obserwacji. Najbardziej oddalone od siebie pary możemy obserwować niewielkim teleskopem czy nawet lornetką, do innych może być konieczny bardzo duży teleskop. Najciaśniejsze albo po prostu bardziej oddalone od nas pary gwiazd mogą być obserwowane jedynie metodami pośrednimi dostępnymi najczęściej tylko profesjonalistom: poprzez obserwację przesunięć w ich liniach widmowych, zmian jasności powodowanych wzajemnymi zaćmieniami czy w końcu zaburzeń ich ruchu względem innych gwiazd. Również gwiazdy zmienne zwane nowymi są w rzeczywistości bardzo nietypowymi parami w których przepływ materii z typowej gwiazdy na białego karła powoduje jego wybuch i nagłe powaśnienie. W tym artykule z oczywistych przyczyn zajmę się jedynie bezpośrednimi wizualnymi obserwacjami par i układów gwiazd.
Rozdzielanie teleskopem
Teleskop jest oczywiście najodpowiedniejszym narzędziem do obserwacji gwiazd podwójnych. Duże powiększenia umożliwiają obserwacje na granicy optycznych możliwości naszego sprzętu, jakkolwiek najczęściej większy problem będzie stanowić niespokojna atmosfera. Rodzaj teleskopu nie ma w zasadzie większego znaczenia, chociaż konstrukcje bez pająka podtrzymującego lustro wtórne mają pewną przewagę. Szpilki dyfrakcyjne mogą po prostu przeszkadzać w dostrzeganiu blisko położonych towarzyszy gwiazd. Pewną przewagę daje też nieco ciemniejszy teleskop, ponieważ długa ogniskowa ułatwia uzyskiwanie dużych powiększeń. Jednak przy dzisiejszych doskonałych soczewkach Barlowa i okularach o ogniskowych rzędu 2,5mm nie ma to aż tak wielkiego znaczenia. Największe znaczenie ma mimo wszystko jakość optyki i dokładne skolimowanie sprzętu.
Rozdzielczość teleskopu jest parametrem znanym chyba wszystkim użytkownikom sprzętu astronomicznego. Obliczamy ją z prostego wzoru r=140"/D(mm) Dotyczy ona dwóch punktów o takiej samej i nie za dużej jasności. W praktyce rzadko spotykamy pary gwiazd o identycznej jasności, więc aby dokładniej poznać możliwości naszego teleskopu zastosujemy zmodyfikowany wzór: D=140/sep*(1+0,2(Δm2)) określa on jaką średnicę D (mm) powinien mieć teleskop, aby być w stanie rozdzielić parę gwiazd o podanej różnicy jasności. Jest to oczywiście wartość czysto teoretyczna, w rzeczywistości nasz sukces będzie zależał od wielu zmiennych. Gwiazdy nie mogą być zbyt jasne (oślepienie) ani za słabe (trudność w dostrzeżeniu), wysokość nad horyzontem i stan atmosfery również ma niebagatelne znaczenie.
Wbrew pozorom do większości par nie trzeba wcale bardzo krótkich okularów i ogromnych powiększeń. Przy względnie niedużym powiększeniu rzędu 50x możliwe jest rozdzielenie pary o separacji nieco mniejszej od 4" Przy ciaśniejszych układach mogą być oczywiście potrzebne większe powiększenia, szczególnie kiedy obserwujemy gwiazdy podwójne na granicy możliwości naszego sprzętu. W takim przypadku potrzebne mogą być nawet powiększenia rzędu 300-500x.
Lornetka wcale nie gorsza
Teleskop jest bezsprzecznie najodpowiedniejszym sprzętem do tego typu obserwacji, ale nie znaczy to, że z lornetką na polu "badań" gwiazd podwójnych nie można za wiele zdziałać. Okazuje się, że nawet w zasięgu popularnej 7x50 znajduje się całkiem sporo godnych uwagi układów. Głównym czynnikiem ograniczającym jest w tym przypadku powiększenie lornetki, gdyż jest na tyle małe, że nie umożliwia ludzkiemu oku wykorzystać wszystkich możliwości obiektywów. Po prostu ludzki wzrok również ma swoje ograniczenia. Często mówi się o rozdzielczości oka wynoszącej 1' czyli 60"co nie do końca jest prawdą. Wartość ta mówi tylko tyle, że źródło światła o widocznej średnicy poniżej 1' jest postrzegane jako punktowe, tymczasem powyżej tej granicy jest już rozpoznawane jako obiekt powierzchniowy. Dopiero przy odległości 3' oko przeciętnego, zdrowego człowieka jest w stanie rozpoznać dwa punktowe źródła światła jako parę obiektów, a nie nieco wydłużony jeden. Tutaj musimy posłużyć się wzorem:
sep=180/powsep określa rozdzielczość lornetki o określonym powiększeniu. Przytoczona wcześniej lornetka może więc rozdzielić gwiazdy oddalone od siebie na niebie o 26". Oznacza to że Albireo jest w zasięgu możliwości popularnej 7x50
Dla chcących zobaczyć więcej
Osobom które chciałyby przyjrzeć się gwiazdom podwójnym nieco dokładniej polecam zainteresowanie się obserwacjami mikrometrycznymi. Ilość opracowań na ten temat dostępnych w internecie po polsku jest znikoma, ale można za to znaleźć wiele bardzo ciekawych anglojęzycznych stron na ten temat. Kupienie mikrometru poza tym, że graniczy z cudem jest po prostu nieopłacalne, gdyż ceny takich urządzeń liczy się w dziesiątkach tysięcy dolarów. Godną uwagi alternatywą jest chociażby mikrometr chronometryczny (chronometric micrometer) czyli okular z podświetlanym krzyżem w połączeniu z dokładnym stoperem. Oczywiście jego dokładność jest zdecydowanie za mała do wykonywania użytecznych naukowo obserwacji, ale pozwala na proste pomiary par o dużej separacji. Jeżeli nas to wciągnie to może to być dobrym początkiem do budowy własnego mikrometru nitkowego (bifilar micrometer). Do jego skonstruowania konieczny jest dostęp przynajmniej do tokarki i prostej frezarki, ale wbrew pozorom nie jest to takie trudne. Najlepiej byłby mieć do niego duży i dobrej jakości teleskop na solidnym montażu z napędem, najlepiej refraktor o długiej ogniskowej. Schematy i rysunki są dostępne w internecie, dużo można też wywnioskować ze zdjęć. Takim odpowiednio dokładnie wykonanym przyrządem można wykonywać pomiary które będą miały niemałą wartość naukową, a w dłuższej perspektywie dadzą nam możliwość wyznaczania orbit układów podwójnych gwiazd.
Listy gwiazd podwójnych
Lista przykładowych gwiazd podwójnych dla lornetek
| Gw-r | nazwa | HD | RA | DEC | mag1 | mag2 | &127;mag | sep | PA | atr |
| AND | 59 | 13294 | 2h 11m | 39° 2` | 6.0 | 6.7 | 0.7 | 16.7" | 36° | t |
| AQL | 57 | 188293 | 19h 54m | -8° 14` | 5.7 | 6.4 | 0.7 | 35.6" | 170° | t |
| AQL | 15 | 177463 | 19h 5m | -4° 2` | 5.4 | 7.0 | 1.6 | 39.0" | 45° | |
| AQR | zet | 213051 | 22h 28m | 0° 1` | 4.3 | 4.5 | 0.2 | 21.9" | 217° | t |
| ARI | lam | 11973 | 1h 57m | 23° 36` | 4.8 | 6.7 | 1.9 | 37.8" | 46° | |
| BOO | del | 135722 | 15h 15m | 33° 19` | 3.5 | 7.9 | 4.4 | 105.0" | 79° | |
| BOO | iot | 125161 | 14h 16m | 51° 22` | 4.8 | 7.4 | 2.6 | 39.9" | 33° | |
| BOO | mi | 137391 | 15h 25m | 37° 22` | 4.3 | 6.5 | 2.2 | 108.0" | 171° | |
| CAM | 32 | 112028 | 12h 49m | 83° 25` | 5.3 | 5.8 | 0.5 | 21.6" | 326° | t |
| CAM | 112028 | 12h 49m | 83° 24` | 5.3 | 5.8 | 0.5 | 21.6" | 326° | t | |
| CAP | bet | 193495 | 20h 21m | -14° 47` | 3.0 | 6.1 | 3.1 | 206.0" | 267° | |
| CAP | omn | 195094 | 20h 30m | -18° 35` | 6.0 | 6.7 | 0.7 | 21.9" | 239° | t |
| CEP | del | 213306 | 22h 29m | 58° 25` | 3.8 | 6.3 | 2.5 | 41.0" | 192° | k |
| CEP | 208095 | 21h 52m | 55° 47` | 5.5 | 6.4 | 0.9 | 18.3" | 196° | t | |
| CEP | 211300 | 22h 13m | 73° 18` | 6.0 | 8.0 | 2.0 | 28.9" | 348° | ||
| CMA | 2764 | 7h 17m | -23° 18` | 4.8 | 6.8 | 2.0 | 26.8" | 54° | ||
| CNC | iot | 74739 | 8h 46m | 28° 46` | 4.2 | 6.0 | 1.8 | 30.0" | 307° | |
| COM | 24 | 109511 | 12h 35m | 18° 23` | 5.1 | 6.3 | 1.2 | 20.3" | 271° | |
| CYG | 61 | 201091 | 21h 6m | 38° 45` | 5.4 | 6.1 | 0.7 | 30.7" | 146° | wt |
| CYG | bet | 183912 | 19h 30m | 27° 57` | 3.1 | 4.7 | 1.6 | 34.4" | 54° | k |
| DRA | 41 | 166866 | 18h 0m | 80° 0` | 5.7 | 6.1 | 0.4 | 19.3" | 232° | t |
| DRA | 16 | 150100 | 16h 36m | 52° 54` | 5.5 | 5.5 | 0.0 | 90.0" | 13° | t |
| DRA | 39 | 170073 | 18h 24m | 58° 48` | 5.0 | 8.0 | 3.0 | 210.0" | 350° | |
| DRA | ni | 159541 | 17h 32m | 55° 11` | 4.9 | 4.9 | 0.0 | 62.0" | 312° | t |
| DRA | psi | 162003 | 17h 41m | 72° 9` | 4.6 | 6.0 | 1.4 | 30.3" | 15° | |
| HER | 100 | 166045 | 18h 8m | 26° 5` | 5.8 | 5.8 | 0.0 | 14.2" | 182° | t |
| HER | kap | 145001 | 16h 8m | 17° 3` | 5.1 | 6.2 | 1.1 | 27.1" | 12° | t |
| HYA | 87344 | 10h 4m | -18° 6` | 5.8 | 7.5 | 1.7 | 21.2" | 273° | ||
| LAC | 8 | 214168 | 22h 35m | 39° 38` | 5.7 | 6.3 | 0.6 | 22.4" | 186° | t |
| LEO | tau | 99648 | 11h 27m | 2° 51` | 5.0 | 7.5 | 2.5 | 89.7" | 180° | |
| LEO | alp | 87901 | 10h 8m | 11° 58` | 1.4 | 8.3 | 6.9 | 175.0" | 307° | |
| LEP | gam | 38393 | 5h 44m | -22° 26` | 3.6 | 6.3 | 2.7 | 97.0" | 350° | |
| LEP | 35736 | 5h 26m | -19° 41` | 5.8 | 7.9 | 2.1 | 27.0" | 317° | ||
| LIB | alp | 130819 | 14h 50m | -16° 2` | 2.7 | 5.2 | 2.5 | 234.0" | 314° | |
| LYR | bet | 174638 | 18h 50m | 33° 23` | 3.6 | 6.7 | 3.1 | 46.0" | 149° | |
| LYR | eps | 173582 | 18h 44m | 39° 40` | 5.0 | 5.1 | 0.1 | 210.0" | 203° | wt |
| LYR | zet | 173648 | 18h 44m | 37° 36` | 4.3 | 5.6 | 1.3 | 43.7" | 150° | |
| LYR | 175635 | 18h 54m | 33° 58` | 6.0 | 7.7 | 1.7 | 45.0" | 350° | ||
| ORI | 23 | 35149 | 5h 22m | 3° 32` | 5.0 | 6.8 | 1.8 | 32.5" | 29° | |
| ORI | tet2 | 37041 | 5h 35m | -5° 24` | 5.0 | 6.2 | 1.2 | 52.4" | 90° | k |
| ORI | 36959 | 5h 35m | -6° 0` | 4.8 | 5.7 | 0.9 | 35.7" | 223° | t | |
| ORI | 42111 | 6h 9m | 2° 30` | 5.7 | 7.0 | 1.3 | 29.5" | 114° | ||
| PEG | eps | 206778 | 21h 44m | 9° 52` | 2.4 | 8.7 | 6.3 | 144.0" | 320° | |
| PEG | eta | 215182 | 22h 42m | 30° 18` | 2.9 | 9.8 | 6.9 | 153.0" | 290° | |
| PSC | zet | 7344 | 1h 13m | 7° 35` | 5.2 | 6.2 | 1.0 | 23.2" | 63° | t |
| PSC | psi | 6456 | 1h 5m | 21° 28` | 5.3 | 5.5 | 0.2 | 30.1" | 159° | t |
| SCO | ni | 145502 | 16h 11m | -19° 27` | 4.4 | 6.5 | 2.1 | 41.2" | 337° | w |
| SCO | 146836 | 16h 20m | -30° 54` | 5.5 | 7.1 | 1.6 | 23.2" | 319° | ||
| SER | tet | 175638 | 18h 56m | 4° 12` | 4.6 | 5.0 | 0.4 | 23.1" | 104° | t |
Lista przykładowych gwiazd podwójnych dla teleskopów <150mm
| Gw-r | nazwa | HD | RA | DEC | mag1 | mag2 | mag | sep | PA | aper | atr |
| AND | gam | 12533 | 2h 3m | 42° 20` | 2.3 | 5.0 | 2.7 | 10.0" | 63° | 34 | |
| AQR | zet | 213051 | 22h 28m | 0° 1` | 4.3 | 4.5 | 0.2 | 21.9" | 217° | 6 | t |
| ARI | gam | 11503 | 1h 53m | 19° 18` | 4.5 | 4.6 | 0.1 | 7.4" | 0° | 19 | t |
| AUR | 14 | 33959 | 5h 15m | 32° 40` | 5.0 | 7.3 | 2.3 | 14.0" | 225° | 21 | |
| BOO | eps | 129989 | 14h 45m | 27° 4` | 2.6 | 4.8 | 2.2 | 2.9" | 339° | 95 | k |
| BOO | kap | 124674 | 14h 13m | 51° 47` | 4.5 | 6.6 | 2.1 | 13.7" | 236° | 19 | |
| BOO | ksi | 131156 | 14h 51m | 19° 6` | 4.7 | 7.0 | 2.3 | 6.7" | 332° | 43 | |
| BOO | pi | 129174 | 14h 40m | 16° 25` | 4.9 | 5.8 | 0.9 | 5.6" | 108° | 29 | kt |
| CAS | eta | 4614 | 0h 49m | 57° 49` | 3.5 | 7.4 | 3.9 | 12.7" | 307° | 45 | k |
| CAS | sig | 224573 | 23h 59m | 55° 45` | 5.0 | 7.2 | 2.2 | 3.2" | 326° | 86 | |
| CEP | ksi | 209790 | 22h 3m | 64° 38` | 4.3 | 6.4 | 2.1 | 9.7" | 277° | 27 | |
| CEP | omn | 219916 | 23h 19m | 68° 6` | 5.0 | 7.3 | 2.3 | 3.4" | 216° | 85 | |
| CET | gam | 16970 | 2h 43m | 3° 14` | 3.6 | 6.2 | 2.6 | 2.5" | 295° | 132 | |
| CMA | 2764 | 7h 17m | -23° 18` | 4.8 | 6.8 | 2.0 | 26.8" | 54° | 9 | ||
| CNC | iot | 74739 | 8h 46m | 28° 46` | 4.2 | 6.0 | 1.8 | 30.0" | 307° | 8 | |
| CRB | zet | 139891 | 15h 39m | 36° 38` | 5.0 | 5.9 | 0.9 | 6.1" | 305° | 27 | t |
| CRT | gam | 99211 | 11h 25m | -17° 41` | 4.1 | 7.9 | 3.8 | 5.3" | 94° | 103 | |
| CYG | psi | 189037 | 19h 56m | 52° 26` | 5.0 | 7.5 | 2.5 | 2.9" | 176° | 109 | |
| CYG | mi | 206826 | 21h 44m | 28° 44` | 4.7 | 6.1 | 1.4 | 4.1" | 52° | 48 | |
| Cni | alp | 112413 | 12h 56m | 38° 18` | 2.9 | 5.5 | 2.6 | 19.4" | 228° | 17 | |
| DEL | gam | 197963 | 20h 46m | 16° 7` | 4.3 | 5.0 | 0.7 | 9.2" | 268° | 17 | t |
| DRA | eps | 188119 | 19h 48m | 70° 16` | 4.0 | 6.9 | 2.9 | 3.4" | 16° | 110 | |
| ERI | 32 | 24555 | 3h 54m | -2° 57` | 4.8 | 5.9 | 1.1 | 6.9" | 347° | 25 | t |
| ERI | F | 24071 | 3h 49m | -37° 37` | 4.7 | 5.3 | 0.6 | 8.2" | 213° | 18 | t |
| ERI | tet | 18622 | 2h 58m | -40° 18` | 3.2 | 4.2 | 1.0 | 8.3" | 89° | 20 | t |
| FOR | ome | 16046 | 2h 34m | -28° 13` | 5.0 | 7.7 | 2.7 | 10.8" | 244° | 32 | |
| GEM | 38 | 50635 | 6h 55m | 13° 10` | 4.8 | 7.8 | 3.0 | 7.2" | 147° | 54 | |
| GEM | alp | 60179 | 7h 34m | 31° 53` | 1.9 | 3.0 | 1.1 | 3.8" | 94° | 46 | t |
| HER | 95 | 164669 | 18h 1m | 21° 36` | 4.9 | 5.2 | 0.3 | 6.3" | 258° | 23 | t |
| HER | alp | 156014 | 17h 14m | 14° 23` | 3.4 | 5.3 | 1.9 | 5.1" | 107° | 47 | |
| HER | ro | 157779 | 17h 23m | 37° 9` | 4.5 | 5.4 | 0.9 | 4.1" | 316° | 40 | t |
| LEO | 54 | 94601 | 10h 56m | 24° 45` | 4.5 | 6.3 | 1.8 | 6.4" | 110° | 36 | |
| LEO | gam | 89484 | 10h 20m | 19° 50` | 2.4 | 3.6 | 1.2 | 4.6" | 122° | 39 | |
| LEP | kap | 33949 | 5h 13m | -12° 56` | 4.4 | 6.8 | 2.4 | 2.1" | 357° | 143 | |
| LEP | 35162 | 5h 22m | -24° 46` | 5.0 | 6.6 | 1.6 | 3.5" | 94° | 60 | ||
| LYN | 38 | 80081 | 9h 18m | 36° 48` | 3.9 | 6.1 | 2.2 | 2.6" | 229° | 106 | |
| LYR | eps1 | 173582 | 18h 44m | 39° 40` | 5.0 | 6.0 | 1.0 | 2.7" | 350° | 62 | t |
| MON | 15 | 47839 | 6h 41m | 9° 53` | 4.7 | 7.8 | 3.1 | 2.8" | 45° | 146 | |
| MON | bet | 45725 | 6h 28m | -7° 2` | 4.6 | 5.0 | 0.4 | 7.2" | 132° | 20 | wt |
| MON | eps | 44769 | 6h 23m | 4° 36` | 4.4 | 6.6 | 2.2 | 12.4" | 27° | 22 | |
| OPH | 70 | 165341 | 18h 5m | 2° 30` | 4.2 | 6.2 | 2.0 | 8.7" | 129° | 29 | w |
| OPH | lam | 148857 | 16h 30m | 2° 0` | 4.2 | 5.2 | 1.0 | 1.4" | 30° | 120 | t |
| ORI | zet | 37742 | 5h 40m | -1° 56` | 1.9 | 3.7 | 1.8 | 2.4" | 162° | 96 | |
| ORI | eta | 35411 | 5h 24m | -2° 23` | 3.6 | 4.9 | 1.3 | 1.7" | 77° | 110 | t |
| ORI | iot | 37043 | 5h 35m | -5° 55` | 2.9 | 7.0 | 4.1 | 11.4" | 141° | 54 | |
| ORI | lam | 36861 | 5h 35m | 9° 56` | 3.5 | 5.5 | 2.0 | 4.3" | 43° | 59 | |
| ORI | sig | 37468 | 5h 38m | -2° 36` | 3.8 | 7.5 | 3.7 | 13.0" | 84° | 40 | kw |
| PSA | gam | 216336 | 22h 53m | -32° 52` | 4.5 | 5.0 | 0.5 | 4.0" | 260° | 37 | t |
| PSC | alp | 12447 | 2h 2m | 2° 46` | 4.1 | 5.2 | 1.1 | 1.9" | 273° | 92 | t |
| PUP | kap | 61555 | 7h 38m | -26° 48` | 4.4 | 4.6 | 0.2 | 9.9" | 318° | 14 | t |
| SCO | 2 | 142114 | 15h 54m | -25° 19` | 4.7 | 7.0 | 2.3 | 2.1" | 273° | 137 | |
| SCO | bet | 144217 | 16h 5m | -19° 48` | 2.6 | 4.5 | 1.9 | 13.6" | 21° | 18 | |
| SCO | ksi | 144070 | 16h 4m | -11° 22` | 4.8 | 7.3 | 2.5 | 6.7" | 356° | 47 | |
| SER | del | 138918 | 15h 34m | 10° 31` | 4.2 | 5.2 | 1.0 | 3.9" | 177° | 43 | t |
| SER | tet | 175638 | 18h 56m | 4° 12` | 4.6 | 5.0 | 0.4 | 23.1" | 104° | 6 | t |
| SGR | bet1 | 181454 | 19h 23m | -44° 27` | 4.0 | 7.2 | 3.2 | 29.6" | 77° | 14 | |
| UMA | zet | 116656 | 13h 23m | 54° 56` | 2.2 | 3.9 | 1.7 | 14.4" | 152° | 15 | |
| UMA | ksi | 98231 | 11h 18m | 31° 33` | 4.3 | 4.8 | 0.5 | 1.9" | 90° | 77 | t |
| VIR | gam | 110379 | 12h 41m | -1° 26` | 3.5 | 3.5 | 0.0 | 1.2" | 295° | 117 | t |
Lista przykładowych gwiazd podwójnych dla teleskopów >150mm
| Gw-r | nazwa | HD | RA | DEC | mag1 | mag2 | &127;mag | sep | PA | aper | atr |
| AND | 9370 | 1h 33m | 35° 50` | 6.0 | 9.4 | 3.4 | 3.1" | 191° | 150 | w | |
| AUR | tet | 40312 | 5h 59m | 37° 12` | 2.7 | 7.2 | 4.5 | 3.8" | 313° | 186 | |
| BOO | zet | 129246 | 14h 41m | 13° 44` | 4.4 | 4.5 | 0.1 | 0.7" | 300° | 200 | t |
| CAE | gam1 | 32831 | 5h 4m | -35° 28` | 4.7 | 8.2 | 3.5 | 3.2" | 309° | 151 | |
| CEP | 216446 | 22h 48m | 83° 8` | 5.0 | 9.7 | 4.7 | 3.5" | 40° | 217 | ||
| CET | 84 | 16765 | 2h 41m | 0° 41` | 5.8 | 9.6 | 3.8 | 3.6" | 309° | 151 | |
| CRB | eta | 137107 | 15h 23m | 30° 17` | 5.6 | 5.9 | 0.3 | 0.8" | 70° | 178 | t |
| CYG | 60 | 200310 | 21h 1m | 46° 9` | 5.4 | 9.5 | 4.1 | 2.9" | 164° | 211 | |
| CYG | lam | 198183 | 20h 47m | 36° 29` | 4.7 | 6.3 | 1.6 | 0.9" | 24° | 235 | w |
| DEL | 13 | 198069 | 20h 48m | 6° 0` | 5.6 | 8.3 | 2.7 | 1.5" | 124° | 229 | |
| DRA | eta | 148387 | 16h 24m | 61° 30` | 2.8 | 8.2 | 5.4 | 4.8" | 142° | 199 | |
| HYA | eps | 74874 | 8h 46m | 6° 25` | 3.8 | 6.7 | 2.9 | 1.8" | 329° | 209 | |
| LEO | iot | 99028 | 11h 24m | 10° 32` | 4.1 | 6.7 | 2.6 | 1.5" | 141° | 220 | |
| LYR | 17 | 178449 | 19h 7m | 32° 30` | 5.3 | 9.1 | 3.8 | 3.6" | 301° | 151 | |
| MON | 3 | 40967 | 6h 2m | -10° 36` | 5.0 | 8.0 | 3.0 | 1.9" | 354° | 206 | |
| OPH | ksi | 156897 | 17h 21m | -21° 6` | 4.4 | 8.9 | 4.5 | 3.9" | 44° | 181 | |
| ORI | psi | 35715 | 5h 27m | 3° 6` | 4.6 | 8.6 | 4.0 | 2.9" | 323° | 203 | |
| ORI | 36881 | 5h 35m | 10° 15` | 5.6 | 9.7 | 4.1 | 2.9" | 351° | 211 | ||
| SCO | 11 | 144708 | 16h 8m | -12° 45` | 5.8 | 9.8 | 4.0 | 3.3" | 257° | 178 | |
| SCO | alp | 148478 | 16h 29m | -26° 26` | 1.0 | 5.4 | 4.4 | 2.8" | 275° | 244 | |
| SGR | 21 | 169420 | 18h 25m | -20° 32` | 5.0 | 7.4 | 2.4 | 1.7" | 288° | 177 | |
| SGR | eta | 167618 | 18h 18m | -36° 44` | 3.1 | 7.8 | 4.7 | 3.6" | 105° | 211 | |
| SGR | 170479 | 18h 31m | -32° 59` | 5.3 | 9.8 | 4.5 | 3.2" | 190° | 221 | ||
| TAU | 80 | 28485 | 4h 30m | 15° 38` | 5.7 | 8.1 | 2.4 | 1.6" | 18° | 188 | |
| TAU | 27639 | 4h 22m | 20° 49` | 6.0 | 8.6 | 2.6 | 2.0" | 169° | 165 | ||
| UMA | sig2 | 78154 | 9h 10m | 67° 7` | 4.9 | 8.9 | 4.0 | 3.9" | 3° | 151 | |
| VUL | 16 | 190004 | 20h 2m | 24° 56` | 5.8 | 6.2 | 0.4 | 0.8" | 122° | 181 | t |
Atrybuty:
k -para różnokolorowaw - układ wielokrotny
t - para do testów rozdzielczości optyki
Artykuł powstał na potrzeby portalu astronomicznego AstroVision.
Link do artykułu na stronie AVN: Obserwacje gwiazd podwójnych